Synagoga w Barczewie pod Olsztynem została przejęta przez władze powiatu olsztyńskiego. Samorządowcy mają ambitne plany na zagospodarowanie XIX-wiecznego budynku.
Przez ostatnie 40 lat dawną synagogą opiekowało się olsztyńskie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne “Pojezierze”, prowadząc w budynku galerię sztuki. Teraz nowym właścicielem XIX-wiecznego obiektu został powiat olsztyński. W budynku pozostanie jednak galeria sztuki, ponieważ urzędnicy zawarli ze stowarzyszeniem “Pojezierze” umowę użyczenia.
Synagoga w Barczewie w nowych rękach
Władze olsztyńskiego starostwa zamierzają przywrócić blask tej architektonicznej perełce na mapie Warmii i Mazur. Samorząd chce odrestaurować dawną barczewską synagogę, która ma stać się miejscem międzygminnego życia kulturalnego, organizacji kameralnych koncertów i wystaw oraz spotkań twórców.
– Do tej pory nie mieliśmy w zasobach swoich nieruchomości obiektu, w którym moglibyśmy organizować własne imprezy kulturalne – mówi Joanna Michalska, wicestarosta olsztyński.
Synagoga wymaga jednak remontu, co wiąże się ze sporymi nakładami finansowymi. Stowarzyszenie “Pojezierze” przez wiele lat troszczyło się, by synagoga w Barczewie nie podupadała, zdobywając fundusze m.in. na wymianę elektryki czy zabytkowych okien.
– Jako samorząd mamy jednak większe możliwości pozyskania środków, choćby jako członek wspierający w międzynarodowej sieci Cittaslow. Jedną z najważniejszych potrzeb obecnie jest założenie ogrzewania w synagodze, by ta mogła być efektywnie wykorzystywana przez cały rok, a nie, jak obecnie, tylko w sezonie letnim – dodaje Joanna Michalska.
Są też gotowe pomysły na promocję międzygminnego życia kulturalnego. Jednym z pierwszych jest podsumowanie organizowanego przez Gminny Ośrodek Kultury w Dywitach konkursu plastycznego “Kobiece Impresje” i wystawa zwycięskich prac.
– Mamy w powiecie olsztyńskim grupy teatralne, wiele zespołów muzycznych i twórców, zajmujących się rękodziełem, fotografią czy malarstwem. A synagoga w Barczewie jest świetnym miejscem na prezentowanie kultury z całego powiatu olsztyńskiego – ocenia wicestarosta Michalska.
Żydzi w Barczewie pojawili się w 1825 roku
Jeszcze do XVII wieku na Warmii mieszkało niewielu Żydów. Przeszkodą były liczne utrudnienia, m.in. ograniczone prawa obywatelskie i zakaz handlu. Według najstarszych istniejących zapisków, Żydzi w Barczewie pojawili się w 1825 roku.
– Należeli oni do ówczesnej gminy żydowskiej w Olsztynie. Przez 20 lat korzystali z opieki tamtejszego rabina, mieli jednak ambicję utworzenia własnej gminy – opowiada Krystyna Szter, która prowadzi w budynku galerię sztuki.
Barczewscy Żydzi marzyli też o własnym domu modlitwy. W końcu udało im się znaleźć i pozyskać parcelę przy ul. Kościuszki. Wiosną 1896 roku, po 10 latach budowy, bożnica została oddana do użytku.
– Żydzi z Barczewa asymilowali się również z lokalną społecznością, wspierając sąsiadów i żyjąc z nimi w zgodzie. Od sierpnia 1938 roku budynek gminnej synagogi przestał być wykorzystywany do celów religijnych. Nowym właścicielem została miejscowa rejentka. Podczas “nocy kryształowej” z synagogi zdjęto Gwiazdę Dawida. Budynek ocalał, bo znajdował się w rękach aryjskich, ogołociła go za to Armia Czerwona, która zajęła Barczewo 30 stycznia 1945 roku – dodaje Krystyna Szter.
W latach 70. budynek przejęło Muzeum Warmii i Mazur, a w 1980 roku Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” w Olsztynie.
