Błędnie kojarzona z Mazurami stolica Warmii każdego lata przyciąga wielu zwiedzających, czemu trudno się dziwić – współczesny Olsztyn to urocze miasto pełne zieleni, zabytkowych budowli i atrakcji turystycznych. Turyści z różnych krajów przybywają tu podążając tropem Mikołaja Kopernika, oglądają średniowieczne pozostałości lub odpoczywają nad tutejszymi jeziorami.
Dwa pomniki Kopernika
Najbardziej znany pomnik Mikołaja Kopernika to ten stojący przed wejściem do zamku u zbiegu ulic Okopowej i Zamkowej. Ma on formę ławeczki. Został odsłonięty w październiku 2003 roku. Autorką pomnika jest Urszula Szmyt. Mikołaj Kopernik siedzi na murku i jest ubrany w długi płaszcz, a w dłoniach trzyma astrolabium i zwój papieru.
Drugi pomnik znajduje się w Parku Podzamcze przy moście na Łynie. Ma on formę popiersia i jest autorstwa berlińskiego rzeźbiarza Johannesa Götza z Berlina. Został on odsłonięty 9 listopada 1916 roku. Powstał z inicjatywy Rady Miejskiej Olsztyna. Na cokole znajduje się napis „Obrońcy grodu olsztyńskiego przed najeźdźcą krzyżackim. Wielkiemu Polakowi Mikołajowi Kopernikowi wdzięczni Polacy”.
Kosmiczna architektura
Dwa najsłynniejsze kosmiczne budynki znajdują się w bliskim sąsiedztwie przy alei Piłsudskiego. Olsztyńskie planetarium jest drugim co do wielkości tego typu obiektem w kraju. Budynek został oddany do użytku w 1973 roku. Jego gmach zaprojektował Ludomir Gosławski. W 2012 roku budynek został ponownie otwarty. Zainstalowano wtedy cyfrowy system projekcyjny. Średnica kopuły wynosi 15 metrów, a na widowni znajduje się 200 miejsc.
Drugim budynkiem z charakterystyczną kopułą jest Hala widowiskowo-sportowa „Urania”. Została ona wybudowana w 1978 roku. Przez lata w budynku były organizowane różnego rodzaju wydarzenia, na przykład zawody sportowe, widowiska artystyczne, targi, koncerty oraz wystawy. 26 marca 2021 roku rozegrano w tym miejscu ostatni mecz. Obecnie budynek jest remontowany.
Mozaika Stefana Knappa
W Olsztynie zobaczyć można również kolorową mozaikę z emaliowanych elementów Stefana Knappa. Jego dzieło od 1973 roku zdobi ścianę Biura Wystaw Artystycznych w Olsztynie oraz Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego. Kompozycja składa się z kwadratowych blach stalowych, zarówno płaskich jak i wypukłych. Są to kuliste formy nawiązujące do ciał niebieskich. Płyty te zostały pokryte emalią i połączone w kompozycję ścienną.
Artysta urodził się w 1921 roku w Biłgoraju, a zmarł w 1996 roku w Londynie. Cechą charakterystyczną jego dzieł było wykorzystanie techniki malowania emalią metalu w konstrukcjach przeznaczonych do dekoracji budynków. Był jednym z najbardziej znanych polskich artystów w Wielkiej Brytanii. Jego dzieła spotkać można między innymi na stacji metra Wilanowska w Warszawie czy na ścianie Auli Uniwersyteckiej w Toruniu.
Sgraffito
Na kamienicach na olsztyńskiej starówce zobaczyć można dekoracje wyryte w tynku. Były one popularne w renesansie. Olsztyńskie zdobienia na budynkach zaczęły pojawiać się w latach sześćdziesiątych. Wśród nich spotkać można nawiązanie do kompozycji historycznych, ale również do abstrakcji.
Technika ta polegała na nakładaniu kolejnych warstw tynku lub kolorowych glin, a następnie zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich w czasie, kiedy jeszcze nie zaschły. Wskutek odsłaniania warstw wcześniej nałożonych powstawał wielobarwny wzór.
Legenda o jeleniu
Jedna z legend dotyczących Olsztyna mówi o rannym jeleniu, który po tym jak został zraniony przez myśliwego miał przebiegnąć przez most Jana, a następnie wbiec do katedry. Zdarzenie to ma upamiętniać żyrandol, który wisi w jednej z naw kościoła. Nie wiadomo jednak czy jest on zrobiony z poroża martwego jelenia. Ryszard Wachowski stworzył płaskorzeźbę jelenia, którą można zobaczyć nad przejazdem pod jedną z kamienic na olsztyńskiej starówce.
Olsztyński Teatr Lalek
W 1953 roku powstaje Stowarzyszenie Teatru Kukłowego Ziemi Warmińsko-Mazurskiej „Czerwony Kapturek”. W 1961 roku dyrektorem zostaje Jan Zbigniew Wroniszewski, który doprowadził do modernizacji obiektu. W tym czasie też ukształtowała się grupa lalkarzy. W 1986 roku teatr przyjmuje nazwę Olsztyńskiego Teatru Lalek. W 1989 teatr przenosi się do siedziby przy ulicy Głowackiego, gdzie jest do dziś. Przed wejściem zobaczyć można „Gromadkę małych wodzów”, czyli stalowe postacie symbolizujące publiczność teatru. Wśród nich znajduje się postać siedzącego na wysokim krześle krasnala, lalkarza z pacynką czy rzeźby dzieci. Ich autorem jest Jacek Walawski.
„Warmińskie żurawie”
Przy wejściu do Parku Centralnego można zobaczyć nietypową rzeźbę autorstwa Izydora Borysa. Została ona zrealizowana w ramach projektu Olsztyńskiego Budżetu Obywatelskiego. Przedstawia ona podrywające się do lotu żurawie. Inne dzieła artysty można podziwiać między innymi na lotnisku w Szymanach czy w Nowym Jorku.
