Związek zawodowy „Solidarność”, który odegrał kluczową rolę w obaleniu byłego reżimu komunistycznego w Polsce, wygrał wieloletnią batalię prawną o prawa do swojego logo, które zasłynęło na całym świecie jako symbol walki z uciskiem.
Szef związku Piotr Duda poinformował, że Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał orzeczenie kończące spór prawny z pierwotnym twórcą logo, Jerzym Janiszewskim, którego Solidarność oskarżyła o nielegalne udzielanie licencji na używanie logo i wykorzystywanie go komercyjnie.
„Ten symbol zawsze był integralną częścią naszej tożsamości i historii, dlatego cieszę się, że wreszcie mamy niepodważalne potwierdzenie naszych praw” – powiedział Duda.
„To ważne nie tylko z punktu widzenia tradycji, ale także praktyki – daje nam mocny, jasno określony argument w sytuacjach, gdy znak jest używany niezgodnie z prawem lub w sposób sprzeczny z jego duchem” – powiedział Duda.
Janiszewski stworzył logo w 1980 roku podczas protestów stoczni gdańskiej przeciwko reżimowi komunistycznemu, czerpiąc inspirację z graffiti i haseł wydrapywanych na ścianach stoczni, fabryk i bloków mieszkalnych.
Jego projekt szybko stał się oficjalnym symbolem Solidarności, walczącej przez całe lata 80. o wielkie prawa pracowników i innych osób, a także szerzej przeciwko systemowi komunistycznemu.
Logo zostało również przyjęte i zaadaptowane przez inne osoby i grupy walczące o prawa obywatelskie i stawiające opór władzy, często przerabiane przez artystów jako komentarz do współczesnych wydarzeń społecznych i politycznych.
Na przykład podczas masowych protestów w Polsce w 2020 r. przeciwko niemal całkowitemu zakazowi aborcji przerobiono logo „Solidarności” tak, aby zawierało jedno z głównych haseł demonstrantów: „Wypierdalać”, wulgarne określenie oznaczające z grubsza „Odpierdol się”.
Solidarność od dawna skarżyła się na nielegalne używanie logo przez Janiszewskiego i w 2022 roku wszczęła przeciwko niemu postępowanie sądowe.
W ubiegłym roku Sąd Okręgowy w Gdańsku przyznał Solidarności prawa autorskie do logo, nakazując Janiszewskiemu zaprzestanie udzielania licencji i udostępniania go w jakiejkolwiek formie. Decyzja ta została obecnie podtrzymana w postępowaniu odwoławczym.
Janiszewski, który zaprojektował także logo tegorocznej prezydencji Polski w UE, na razie nie wypowiada się publicznie w tej sprawie. Jednak w 2020 roku, po tym jak Solidarność próbowała uniemożliwić mu dokonanie modyfikacji logo, projektant argumentował, że „symbol «Solidarność» nie jest logo ani znakiem towarowym związku zawodowego”.
Twierdził, że ich działania przeciwko niemu „nie mają nic wspólnego z prawdziwą Solidarnością – tą, którą ludzie noszą w sercach, którą symbolizuje ten symbol” – relacjonuje. Naciskać czasopismo w tamtym czasie.
W tym roku Janiszewski w rozmowie z portalem Culturel.pl stwierdził, że logo Solidarności należy postrzegać jako „dobro narodowe”, którego „znaczenie, dziedzictwo historyczne i kontekst, w jakim jest używane, należy chronić w równym stopniu, jak jego integralność graficzną”.
Projektant zauważył także, że „w sierpniu 1980 roku, kiedy powstawał symbol, prawo autorskie w Polsce było pojęciem wręcz abstrakcyjnym, bez realnej możliwości odpowiedniego nadzoru”.
Skutkowało to powszechnym ponownym wykorzystaniem logo bez poszanowania jego praw – powiedział Janiszewski. Szczególnie krytycznie odnosił się do jego wykorzystywania przez ugrupowania prawicowe, których działania nie da się pogodzić z „walką i ofiarami o wolną, niepodległą Polskę, o praworządność i podstawowe prawa człowieka”.
Z kolei od upadku komunizmu Solidarność, która pozostaje największym związkiem zawodowym w Polsce, w coraz większym stopniu sprzymierza się z prawicowymi ugrupowaniami politycznymi, w szczególności z partią Prawo i Sprawiedliwość (PiS), która jest obecnie główną polską opozycją.
